ISO/TS 22318

راهنمای جامع ISO/TS 22318: راهنمای تخصصی تداوم زنجیره تأمین (SCC)

ایزو/تی‌اس 22318 (ISO/TS 22318): راهنمای تخصصی برای تداوم زنجیره تأمین

نام انگلیسی سند: ISO/TS 22318:2021 Security and resilience — Business continuity management systems — Guidelines for supply chain continuity
نام فارسی سند: ایزو/تی‌اس ۲۲۳۱۸:۲۰۲۱ امنیت و تاب‌آوری – سیستم‌های مدیریت تداوم کسب‌وکار – راهنمایی برای تداوم زنجیره تأمین

در اقتصاد جهانی به هم پیوسته امروز، هیچ سازمانی به صورت یک جزیره مستقل عمل نمی‌کند. موفقیت و تاب‌آوری هر کسب‌وکار به شدت به عملکرد روان و قابل اعتماد زنجیره تأمین آن وابسته است. اختلالات در زنجیره تأمین، از کمبود مواد اولیه و مشکلات لجستیکی گرفته تا ورشکستگی تأمین‌کنندگان کلیدی، می‌تواند به سرعت عملیات یک سازمان را فلج کند. مشخصات فنی ایزو/تی‌اس 22318 (ISO/TS 22318) به عنوان یک سند راهنمای تخصصی، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا ریسک‌های مرتبط با زنجیره تأمین خود را شناسایی، ارزیابی و مدیریت کرده و استراتژی‌های مؤثری برای تضمین تداوم آن ایجاد کنند.

شرکت BRS به عنوان یک نهاد معتبر صدور گواهینامه (CB)، ضمن ارائه خدمات ممیزی و صدور گواهینامه برای استانداردهای مدیریتی مانند ISO 22301 و ISO 28000، ارائه اطلاعات دقیق در مورد اسناد راهنمای کلیدی مانند ISO/TS 22318 را برای کمک به سازمان‌ها در تقویت یکی از حیاتی‌ترین جنبه‌های تاب‌آوری خود ضروری می‌داند.

ISO/TS 22318 چیست؟ جایگاه آن در اکوسیستم تداوم کسب‌وکار

برای درک جایگاه این سند، مقایسه آن با استانداردهای مرتبط ضروری است:

ISO 22301:2019 (استاندارد الزامات BCMS): این استاندارد سازمان‌ها را "الزام" می‌کند که وابستگی‌های خود به تأمین‌کنندگان و شرکا را به عنوان بخشی از تحلیل تأثیر بر کسب‌وکار (BIA) و ارزیابی ریسک در نظر بگیرند. اما جزئیات "چگونگی" مدیریت تداوم زنجیره تأمین را به طور عمیق تشریح نمی‌کند. این استاندارد توسط BRS ممیزی و گواهی می‌شود.

ISO 28000 (استاندارد الزامات سیستم مدیریت امنیت زنجیره تأمین): این استاندارد بر مدیریت "امنیت" زنجیره تأمین تمرکز دارد تا از آن در برابر تهدیداتی مانند سرقت، قاچاق، تروریسم و خرابکاری محافظت کند.

ISO/TS 22318:2021 (مشخصات فنی و راهنمای تخصصی): این سند یک "راهنمای تخصصی و عمیق" است که منحصراً بر "تداوم" زنجیره تأمین (Supply Chain Continuity - SCC) تمرکز دارد. این مشخصات فنی (Technical Specification - TS) فرآیندها، استراتژی‌ها و بهترین شیوه‌ها را برای اطمینان از اینکه سازمان می‌تواند حتی در صورت وقوع اختلال در زنجیره تأمین خود، به ارائه محصولات و خدمات ادامه دهد، تشریح می‌کند. این سند قابل گواهی شدن نیست.

یک تشبیه ساده: اگر ایزو 22301 می‌گوید "شما باید اطمینان حاصل کنید که ورودی‌های حیاتی کسب‌وکارتان تأمین می‌شود"، ایزو/تی‌اس 22318 "کتابچه راهنمای جامعی است که به شما نشان می‌دهد چگونه تأمین‌کنندگان خود را ارزیابی کنید، ریسک‌های آن‌ها را مدیریت کنید و برنامه‌های جایگزین برای مواقع اضطراری داشته باشید."

چرا ISO/TS 22318 برای سازمان‌ها ارزشمند است؟

اختلالات اخیر جهانی مانند پاندمی کووید-19 و بحران‌های ژئوپلیتیکی، آسیب‌پذیری شدید زنجیره‌های تأمین را آشکار ساخت. استفاده از راهنمایی‌های ISO/TS 22318 به سازمان‌ها کمک می‌کند تا:

افزایش دید و شفافیت در زنجیره تأمین: شناسایی تأمین‌کنندگان حیاتی در تمام لایه‌ها (Tier 1, Tier 2, etc.).

مدیریت ریسک پیشگیرانه: شناسایی و ارزیابی ریسک‌های بالقوه در زنجیره تأمین قبل از اینکه به بحران تبدیل شوند.

انتخاب و مدیریت بهتر تأمین‌کنندگان: ایجاد معیارهایی برای ارزیابی تاب‌آوری تأمین‌کنندگان و همکاری با آن‌ها برای بهبود.

کاهش وابستگی به یک منبع واحد (Single Point of Failure): توسعه استراتژی‌هایی برای تنوع‌بخشی به منابع و تأمین‌کنندگان.

کاهش زمان قطعی و هزینه‌های ناشی از اختلالات زنجیره تأمین.

تقویت سیستم مدیریت تداوم کسب‌وکار (BCMS): یک برنامه تداوم زنجیره تأمین قوی، بخش جدایی‌ناپذیر یک BCMS مؤثر است و به طور مستقیم به موفقیت در ممیزی ISO 22301 توسط BRS کمک می‌کند.

ساختار و محتوای کلیدی راهنمایی‌های ISO/TS 22318

این مشخصات فنی یک رویکرد سیستماتیک برای مدیریت تداوم زنجیره تأمین (SCCM) ارائه می‌دهد که شامل مراحل زیر است:

1. درک سازمان و زنجیره تأمین آن

این مرحله بر ایجاد یک تصویر روشن از زنجیره تأمین تمرکز دارد.

نقشه‌برداری از زنجیره تأمین (Supply Chain Mapping): شناسایی و مستندسازی تأمین‌کنندگان کلیدی، روابط و وابستگی‌های بین آن‌ها.

شناسایی محصولات و خدمات حیاتی دریافتی: تعیین اینکه کدام ورودی‌ها از تأمین‌کنندگان برای فرآیندهای حیاتی خود سازمان ضروری هستند.

درک زمینه و شرایط زنجیره تأمین: تحلیل عوامل خارجی که می‌توانند بر زنجیره تأمین تأثیر بگذارند (مانند مسائل سیاسی، اقتصادی، زیست‌محیطی).

2. تحلیل و ارزیابی ریسک‌های زنجیره تأمین

این بخش راهنمایی‌هایی برای شناسایی و ارزیابی ریسک‌های خاص زنجیره تأمین ارائه می‌دهد.

شناسایی ریسک‌های تأمین‌کننده: ریسک‌های مرتبط با یک تأمین‌کننده خاص (مانند مشکلات مالی، کیفیت پایین، اعتصاب).

شناسایی ریسک‌های لجستیکی: ریسک‌های مرتبط با حمل‌ونقل و انبارداری (مانند تأخیر در گمرک، حوادث حمل‌ونقل).

شناسایی ریسک‌های جغرافیایی: ریسک‌های مرتبط با موقعیت مکانی تأمین‌کنندگان (مانند بلایای طبیعی، بی‌ثباتی سیاسی).

ارزیابی ریسک‌ها: تحلیل احتمال وقوع و تأثیر بالقوه هر یک از این ریسک‌ها بر سازمان.

3. توسعه و پیاده‌سازی استراتژی‌های تداوم زنجیره تأمین

بر اساس نتایج تحلیل، سازمان باید استراتژی‌های مناسبی را برای کاهش ریسک‌ها و تضمین تداوم انتخاب کند. ISO/TS 22318 استراتژی‌های مختلفی را پیشنهاد می‌دهد:

استراتژی‌های مبتنی بر موجودی (Inventory-based Strategies):

نگهداری موجودی ایمنی (Safety Stock) از مواد اولیه حیاتی.

استراتژی‌های مبتنی بر تنوع‌بخشی (Diversification Strategies):

استفاده از چندین تأمین‌کننده برای یک قطعه یا ماده حیاتی (Dual/Multi-sourcing).

استفاده از تأمین‌کنندگان در مناطق جغرافیایی مختلف.

استراتژی‌های مبتنی بر همکاری با تأمین‌کننده (Supplier Collaboration Strategies):

همکاری نزدیک با تأمین‌کنندگان کلیدی برای افزایش تاب‌آوری آن‌ها (مثلاً به اشتراک‌گذاری اطلاعات، کمک به توسعه برنامه تداوم کسب‌وکار آن‌ها).

عقد قراردادهایی با بندهای مشخص در مورد تداوم کسب‌وکار.

استراتژی‌های مبتنی بر جایگزینی (Substitution Strategies):

طراحی محصولات به گونه‌ای که بتوان از مواد اولیه یا قطعات جایگزین استفاده کرد.

استراتژی‌های مبتنی بر بیمه (Insurance Strategies):

استفاده از پوشش‌های بیمه‌ای برای جبران خسارات مالی ناشی از اختلال در زنجیره تأمین.

4. مدیریت برنامه تداوم زنجیره تأمین (SCCM Program Management)

این بخش بر چگونگی مدیریت فرآیند SCCM به عنوان یک برنامه مستمر تأکید دارد.

تعیین سیاست و اهداف SCCM.

ادغام SCCM با فرآیندهای دیگر سازمان: مانند فرآیند خرید، مدیریت کیفیت و مدیریت تداوم کسب‌وکار کلی.

نظارت و اندازه‌گیری عملکرد: تعریف شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPIs) برای ارزیابی اثربخشی برنامه SCCM (مانند درصد تحویل به موقع از تأمین‌کنندگان حیاتی).

5. پاسخ به اختلال در زنجیره تأمین

این بخش راهنمایی‌هایی برای تدوین برنامه‌های واکنش ارائه می‌دهد.

ایجاد طرح‌های واکنش به اختلال: تدوین رویه‌های مشخص برای فعال‌سازی استراتژی‌های جایگزین در صورت وقوع اختلال.

ارتباطات در زمان بحران: برنامه‌ریزی برای ارتباط مؤثر با تأمین‌کنندگان، مشتریان و سایر ذینفعان در طول یک اختلال.

6. بازنگری و بهبود مستمر

برنامه SCCM باید به طور منظم بازنگری و بهبود یابد.

ارزیابی عملکرد تأمین‌کنندگان: ارزیابی دوره‌ای تاب‌آوری و عملکرد تأمین‌کنندگان حیاتی.

انجام تمرین‌ها: شبیه‌سازی سناریوهای اختلال در زنجیره تأمین برای تست اثربخGی برنامه‌های واکنش.

به‌روزرسانی برنامه: بازنگری و به‌روزرسانی استراتژی‌ها و برنامه‌ها بر اساس تغییرات در زنجیره تأمین و درس‌های آموخته شده.

نقش BRS به عنوان نهاد صدور گواهینامه (CB)

شرکت BRS به عنوان یک نهاد صدور گواهینامه، نقش مشخص و بی‌طرفانه‌ای در ارتباط با این سند دارد:

عدم صدور گواهینامه برای ISO/TS 22318: BRS (و هیچ CB دیگری) گواهینامه‌ای برای ISO/TS 22318 صادر نمی‌کند، زیرا این یک سند راهنما است.

ممیزی استانداردهای مرتبط:

ISO 22301: در طول ممیزی برای صدور گواهینامه ایزو 22301، ممیزان BRS بررسی خواهند کرد که آیا سازمان شما ریسک‌های مرتبط با زنجیره تأمین خود را به عنوان بخشی از BCMS شناسایی و مدیریت کرده است یا خیر. یک برنامه قوی برای تداوم زنجیره تأمین، که می‌تواند با استفاده از راهنمایی‌های ISO/TS 22318 توسعه یافته باشد، به طور قابل توجهی به اثبات انطباق با الزامات ایزو 22301 کمک می‌کند.

ISO 28000: در ممیزی برای صدور گواهینامه ایزو 28000، تمرکز بر مدیریت "امنیت" زنجیره تأمین است. راهنمایی‌های ISO/TS 22318 می‌تواند مکمل خوبی برای این استاندارد باشد، زیرا یک زنجیره تأمین امن، تاب‌آورتر نیز خواهد بود.

تأثیر یک برنامه SCCM قوی بر ممیزی: سازمانی که یک برنامه مدون و مؤثر برای تداوم زنجیره تأمین خود دارد، بلوغ و درک عمیق خود از مدیریت ریسک و تاب‌آوری را به ممیزان BRS نشان می‌دهد. این امر فرآیند ممیزی را تسهیل کرده و اطمینان بیشتری را در مورد کارایی کلی سیستم مدیریتی سازمان ایجاد می‌کند.

ارائه آموزش‌های عمومی: BRS می‌تواند کارگاه‌های آموزشی عمومی (غیر مشاوره‌ای) در مورد تداوم زنجیره تأمین برگزار کند و در آن از مفاهیم و بهترین شیوه‌های مطرح شده در ISO/TS 22318 برای تشریح این حوزه حیاتی استفاده نماید.

نتیجه‌گیری

مشخصات فنی ایزو/تی‌اس 22318 (ISO/TS 22318:2021) یک منبع تخصصی و عملی برای سازمان‌هایی است که به دنبال تقویت تاب‌آوری زنجیره تأمین خود هستند. در دنیایی که اختلالات به یک امر عادی تبدیل شده‌اند، مدیریت پیشگیرانه تداوم زنجیره تأمین دیگر یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت استراتژیک است. با پیروی از راهنمایی‌های این سند، سازمان‌ها می‌توانند آسیب‌پذیری خود را کاهش دهند، از تداوم عملیات خود محافظت کنند و یک مزیت رقابتی پایدار ایجاد نمایند. پیاده‌سازی یک برنامه قوی برای تداوم زنجیره تأمین، گامی حیاتی در جهت کسب گواهینامه معتبر ایزو 22301 از نهاد صدور گواهینامه BRS و اثبات تعهد به تاب‌آوری جامع سازمانی است.