چگونه دانش بنیان شویم؟ (فرایند دانش بنیانی)

ما در این مقاله سعی داریم با ماهیت دانش بنیانی آشنا شوید و از چگونگی دانش بنیان شدن مطلع گردید و از مزایای دانش بنیانی و همچنین چالش های اقدام، اجرا و ارائه آن آگاه شوید.
شرکت دانش بنیان چیست؟
فناوری (تکنولوژی) چیست؟
اهداف دانش بنیان و هدف از راه اندازی شرکت های دانش بنیانی؟
از نگاه شرکت: چرا دانش بنیان شویم؟
انواع حوزه های فعالیت شرکت های دانش بنیان؟
یک محصول یا خدمت برای دانش بنیانی چه شرایطی نیاز دارد؟
انواع شرکت های دانش بنیان؟
دانش بنیان ها مشمول چه تسهیلات و حمایتی می شوند؟
آیا پس از رد شدن می توان مجدد برای دانش بنیانی اقدام کرد؟
الزامات
چرا نیاز به مشاور است؟

شرکت دانش بنیان چیست؟

شرکت دانش‌بنیان یا شرکت های بر پایه دانش، به شرکت هایی گفته می شود که بر اساس دانش، مهارت و تکنولوژی شکل گرفته باشد. نکته بسیار مهم که به غلط در کشور رواج پیدا کرده است عنوان "شرکت دانش بنیان" است. مجوز دانش بنیان بر روی یک یا چند محصول شرکت اخذ می گردد و تمام تسهیلات و امتیازها برای آن محصول یا خدمت دانش بنیانی لحاظ می گردد. پس از تایید دانش بنیانی یک یا چند محصول شرکت، به اصطلاح شرکت را دانش بنیان خطاب قرار می دهند.
به زبانی ساده به شرکت هایی گفته می شود که متشکل از تیمی متخصص و با دانش و با تمرکز بر تحقیق و توسعه و تکنولوژی های جدید بتوانند محصول یا خدمت جدید و پیچیده ای را در درون شرکت ایجاد کنند.
 

فناوری (تکنولوژی) چیست؟

فناوری استفاده عملی از دانش و مهارت برای ساختن ابزار است. دانش درکی است که بدست می آید. این درک می تواند از طریق تجربه حاصل گردد یا از طریق آموزش. دانش از جنس یادگیری و دانستن است ولی مهارت از جنس دانستن نیست، از جنس توانستن است، توانستن انجام کاری که با یادگیری شروع می‌شود، با تکرار و تمرین نهادینه می‌شود. تا جایی که با صرف کمترین میزان انرژی و در کمترین زمان بتوان کاری را انجام داد.

ارزش دانش بنیان شدن چیست؟

اهداف دانش بنیان و هدف از راه اندازی شرکت های دانش بنیانی:
ارتباط بین صنعت و دانش و دانشگاه یکی از مهمترین اهداف دانش بنیانی می باشد که در این صورت باعث حرکت بر لبه تکنولوژی میباشد. دیدگاه خوب دانش بنیان سبب می شود که افراد با دانش و تحصیل کرده در دانشگاه ها بتوانند ایده ها را رشد دهند و به سمت صنعت و تجاری سازی آن پیش روند.
یکی دیگر از اهداف دانش بنیانی سمت دهی به نخبگان، مخترعان، ایده پردازان و نوآوران  و همچنین اعضا هیئت علمی کشور برای تولید فناوری های برتر است. در سال مقالات زیادی در زمینه پیشرفت های علم و دانش و همچنین ساخت تجهیزات و دستگاه های با سطح فناوری بالا توسط نیروهای فعال کشور چاپ و منتشر می شود و با ایجاد فضای دانش بنیانی این نفرات در فضای کسب و کار گام بلندی در شکوفایی خود و شرکت و کشور بر میدارند.
از دیگر اهداف دانش بنیانی می توان به ارتقا فرهنگ کارآفرینی و تجاری سازی اشاره نمود. ایجاد شجاعت برای دانشجویان و افراد خبره با هدف تیم سازی و رفع نیازهای جامع می باشد.
 

از نگاه شرکت: چرا دانش بنیان شویم؟

همانطور که گفته شد از اهداف دانش بنیانی فاکتورها و ارزش آفرینی های بسیاری را تحت پوشش خود قرار می دهد. همانند اشتغال زایی و رشد کشور، اما از نگاه یک شرکت که دارای شرایط تجاری مناسب است چرا باید اقدام به دانش بنیانی کند. امروزه و در کشور، دانش بنیانی سه فاکتور مهم برای شرکت ها دارد. 1- ارزش و اعتبار 2- حرکت بر لبه تکنولوژی و توسعه مستمر 3- اخذ تسهیلات و حمایت ها
ارزش و اعتبار: چندین سال است که در کشور عنوان دانش بنیانی در تیتر اول رسانه ها است و با درایت های مقام معزم رهبری و شخص آقای دکتر ستاری ارزش و اعتباری بسیار زیادی پیدا کرده است. سال ۱۴۰۱؛ سال تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین نام گذاری گردید و شرکت ها برای رقابت در بازار نیاز به اعتبار دانش بنیانی دارند. همچنین بسیاری از سازمان ها و ارگان ها، اولیت خرید و استفاده از خدمات مورد نیاز خود را از شرکت های دانش بنیانی می دانند.
2- حرکت بر لبه تکنولوژی و توسعه مستمر: همانطور که گفته شد برای دانش بنیان شدن نیاز است در لبه تکنولوژی حرکت کرد و متمرکز بر دانش اقدامات انجام گردد. این مهم باعث رشد روز افزون شرکت و همجنین پویایی و توسعه مستمر در شرکت می شود.
3- اخذ تسهیلات: چند سالی هست که برای دانش بنیان ها تسهیلات و حمایت های بسیاری در نظر گرفته شده است که این حمایت ها می توانند مسیر دشورا کارآفرینی شرکت ها را هموارتر کند. در ادامه در مورد تسهیلات و حمایت های دانش بنیانی بیشتر خواهیم گفت.

انواع حوزه های فعالیت شرکت های دانش بنیان:

شرکت هایی که در دسته های زیر قرار دارند می توانند محصولات و خدمات خود را برای دانش بنیانی ارائه دهند.
1.    کشاورزی، فناوری زیستی و صنایع غذایی
2.    دارو و فرآورده های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان
3.    مواد پیشرفته و محصولات مبتنی بر فناوری های شیمیایی
4.    ماشین آلات و تجهیزات پیشرفته
5.    وسایل، ملزومات و تجهیزات پزشکی
6.    سخت افزارهای برق و الکترونیک، لیزر و فوتونیک
7.    فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم افزارهای رایانه ای
8.    خدمات تجاری سازی
9.    صنایع فرهنگی، صنایع خلاق و علوم انسانی و اجتماعی

یک محصول یا خدمت برای دانش بنیانی چه شرایطی نیاز دارد؟ چگونه دانش بنیان شویم؟ راهکارهای دانش بنیان شدن چیست؟

ماده 1- معیارهای کالاها و خدمات دانش‌بنیان مورد تایید
1-1- سطح فناوری: 
کالاها و خدمات باید در حوزه فناوری‌¬های بالا یا متوسط به بالا باشند به این معنا که دانش فنی طراحی و ساخت نمونه‌ی آزمایشگاهی یا دانش فنی فرآیند تولید محصول به دلیل پیچیدگی فنی:
1-  به سختی قابل کپی‌برداری بوده و کسب آن از موانع اصلی ورود شرکت‌های دیگر به بازار باشد.
2-  نیازمند تحقیق و توسعه قابل توجه، توسط تیم فنی خبره برای کسب آن باشد.
3-  منجر به ایجاد بخش عمده ارزش افزوده محصول، شده باشد
چکیده ماده 1: 3 مورد گفته شده در این ماده شروط لازم محصول برای تاییدیه دانش بنیان است. محصولی مورد تایید است که در کنار تیم متخصص و با دانش، دارای نوآوری و ارزش افزوده مبتنی بر تحقیق و توسعه باشد و هر شرکت و یا فردی برای بدست آوردن این فناوری نیاز به کسب تجربه، دانش و مهارت باشد. باید توجه کرد که حتما باید محصول ارائه شده حداقل در مرحله نمونه آزمایشگاهی (با قابلیت بررسی فنی) باشد.
تبصره 1- با توجه به میزان پیچیدگی دانش فنی، کالا یا خدمت حائز معیارهای بند 1-1، مندرج در فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان سطح 1 یا سطح 2، در نظر گرفته می‌شوند.

چکیده تبصره 1 ماده 1: همانطور که گفته شد دانش بنیانی دارای دو دسته اصلی و چند زیر مجموعه (نوع 1، نوع 2، نوع 3)  است و متناسب با سطح فناوری و شرایط محصول/خدمت ارزیاب، نوع دانش بنیانی را تعیین میکند.
تبصره 2- خدمات زیر، بعنوان خدمات دارای معیار بند 1-1، پذیرفته می¬شود:
الف- خدمات فنی در زمینه «دانش فنی، فناوری و طراحی» بر روی «کالا یا خدمت حائز معیارهای بند 1-1»
ب- خدمات جانبی «نصب، تعمیر و نگهداری تخصصی» مرتبط با «کالا یا خدمت حائز معیارهای ماده 1 و ساخته شده توسط شرکت متقاضی»
چکیده تبصره 2 ماده 1: خدماتی مورد تایید است که توسط شرکت و تیم متخصص، دارای 3 شرط لازم ذکر شده باشد و دارای اسناد فروش باشند.

انواع شرکت های دانش بنیان کدامند؟ شرکت شما از کدام نوع از شرکت‌های دانش بنیان است؟

به طور کلی شرکت های دانش بنیان به دو دسته اصلی یعنی شرکت های تولیدی و شرکت های نوپا و 5 زیر مجموعه تقسیم می شوند.
•    نوپا نوع 1: 
شرکت های نوپا که دارای اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند یا دارای درآمد عملیاتی در اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند، در صورتی که «کالاها یا خدمات یا فرآیند تولید یا تجهیزات تولید» مندرج در «فهرست کالاها و خدمات دانش بنیان سطح 1» را حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی و مشروط به دارا بودن همه معیارهای ماده (1)، ساخته و ارایه نمایند، بصورت شرکت «نوپا نوع 1» تایید می¬شوند.
•    نوپا نوع 2:
شرکت های نوپا که دارای اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند یا دارای درآمد عملیاتی در اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود نیستند، در صورتی که «کالاها یا خدمات یا فرآیند تولید یا تجهیزات تولید» مندرج در «فهرست کالاها و خدمات دانش بنیان سطح 2» را حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی و مشروط به دارا بودن همه معیارهای ماده (1) ساخته و ارایه نمایند، بصورت شرکت «نوپا نوع 2» تایید می¬شوند.
•    تولیدی نوع 1:
حداقل (25) درصد از درآمد عملیاتی یك سال مالی گذشته شرکت (که در اظهارنامه مالیاتی شرکت اظهار شده است)، ناشی از فروش کالاها یا خدمات دانش بنیان مندرج در «فهرست کالاها و خدمات دانش بنیان سطح 1» و حائز همه معیارهای ماده (1) باشد، به عنوان شرکت «تولیدی نوع 1» تایید می¬شوند.
•    تولیدی نوع 2:
با توجه به اهمیت رسوخ فناوری های برتر در شرکت های صنعتی، شرکت های متقاضی که در اظهارنامه سال مالی گذشته خود دارای درآمد عملیاتی هستند، در صورت فعالیت در حوزه های فناوری برتر، با دارا بودن یكی از شرایط زیر، بصورت شرکت «تولیدی نوع 2» تایید می¬شوند:
- شرکت، «کالاها یا خدمات یا فرآیند تولید یا تجهیزات تولید» مندرج در فهرست کالاها و خدمات دانش بنیان سطح 1 یا سطح 2 را حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی و مشروط به دارا بودن همه معیارهای ماده (1)، ساخته و ارایه نماید.
- شرکت مجری حداقل یك پروژه « مهندسی، پیمانكاری و ساخت» (EPC) باشد، مشروط به اینكه حداقل (10) درصد از قیمت قراردادهای پروژه ناشی از بخش¬های حائز همه معیارهای ماده (1) باشد.

•    نوع 3:
در راستای اجرای قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات و به منظور استفاده از ظرفیت شرکت‌ها و موسسات دارای توانمندی‌های فناورانه و نوآورانه در مناطق کمتر برخوردار، پارک‌ها و مراکز رشد علم و فناوری، شرکت‌های نقش آفرین در حل مسایل راهبردی و اساسی کشور و همچنین توجه ویژه به شرکت‌های فعال در حوزه صنایع فرهنگی، خلاق، علوم انسانی و اجتماعی، نوع جدیدی از شرکت‌های دانش‌بنیان با عنوان شرکت‌های دانش‌بنیان نوع 3، با شرایط این مصوبه ایجاد می‌شود.
    شرکت شما از کدام نوع از  دانش بنیانی ها است؟
    دانش بنیان ها مشمول چه تسهیلات و حمایتی می شوند؟ آیا شما از تسهیلات دانش بنیان شدن می‌توانید استفاده کنید؟
در راستای کاهش هزینه های و هموار سازی مسیر تجاری سازی و کارآفرینی برای شرکت های دانش بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اقدام به ارائه نسهیلات، حمایت ها و امتیازهایی به این شرکت ها کرده است. از این حمایت ها می توان به موارد زیر اشاره نمود.
مالیات- گمرک- بیمه- نظام وظیفه- استقرار- ساخت داخل- توسعه بازار- صادرات- بورس و فرابورس- برنامه توسعه کسب و کار- دانشگاه و پژوهش- منابع انسانی- ترویج- تسهیلات مالی- صندوق نوآوری و شکوفایی- سایر
ما سعی میکنیم با پاسخ به چند سوال، شما را از این حمایت ها آگاه کنیم.

•    ماده 3 قانون حمایت از شرکت ها و موسسات دانش بنیان و تجاری سازی نوآوری ها و اختراعات
    حمايت ها و تسهيلات قابل اعطا به شركت ها و موسسات دانش بنيان موضوع اين قانون عبارتند از:
الف: معافيت از پرداخت ماليات، عوارض، حقوقي گمركي، سود بازرگاني و عوارض صادراتي به مدت  15سال.
ب: تأمين تمام يا بخشي از هزينه توليد، عرضه يا به كارگيري نوآوري و فناوري با اعطاء وام كم بهره يا بدون بهره بلندمدت، میان مدت و كوتاه مدت
ج: اولويت استقرار واحدهاي پژوهشي، فناوري و مهندسي و توليدي شركت ها و موسسات دانش بنيان موضوع اين قـانون در محـل پارك هـاي علم و فناوري، مراكز رشد، مناطق ويژه اقتصادي و يا مناطق ويژه علم و فناوري.
هـ : ايجاد پوشش بيمه اي مناسب براي كاهش خطر پذيري محصولات دستاوردهاي دانش، نوآوري و فناوري در تمام مراحل توليد، عرضـه و به كارگيري
و: تسهيل شرايط مناقصه

•    مدت زمان دانش بنیانی چقدر است؟

تاییدیه دانش بنیان شرکت ها برای استفاده از مزایای قانون، برای شرکت های «نوپا نوع 1»، «تولیدی نوع 1» و «نوع 3» به مدت (2) سال و برای شرکت های «نوپا نوع 2» یا «تولیدی نوع 2» به مدت (3) سال بوده و تمدید این زمان، منوط به ارزیابی و تایید مجدد شرکت، است.

•    آیا همه نوع دانش بنیانی مشمول معافیت مالیاتی می شود؟

شرکت‌های دانش‌بنیان «تولیدی نوع 2» و «نوپا نوع 2» و «نوع 3»، مشمول استفاده از معافیت مالیاتی نمی‌باشند.

•    آیا تمام درآمدهای شرکت‌های دانش بنیان مشمول معافیت قانون حمایت از شرکت‌های دانش بنیان می گردد؟ 

تنها بخشی از درآمدهای شرکت که توسط کارگروه ارزیابی و تشخیص شرکت ها و موسسات دانش بنیان به عنوان فعالیت دانش بنیانی تایید شود و در سال مالی مشخص به سازمان امور مالیاتی ارسال شده باشد، از معافیت مالیاتی شرکت ها و موسسات دانش بنیان معاف خواهد بود. 

•    چه نوع شرکت های دانش بنیان شامل معافیت مالیاتی می شود؟

دانش بنیان نوع 1 (تولیدی و نوپا) شامل معافیت مالیاتی می شوند. و تفاوت بین دانش بنیان نوع 1 با دانش بنیان های نوع 2 و 3 در معافیت مالیاتی است.

•    آیا کالای تجاری مشمول معافیت های گمرکی می شود؟

خیر. با توجه به دستورالعمل ماده 22 آیین نامه اجرایی قانون حمایت از شرکت ها و موسسات دانش بنیان، و نیز بر اساس راهنمای اعطای معافیت های گمرکی مصوب کارگروه ارزیابی شرکت های دانش بنیان، کالاهای تجاری مشمول این معافیت ها نمی باشند. به عبارتی مواد، قطعات و کالاهایی که با هدف استفاده در محصول نهایی وارد شده و به فروش می رسند، مشمول این معافیت ها نیست.

•    آیا شرکت های دانش بنیان از پرداخت تمام حقوق ورودی از جمله مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند؟

حقوق ورودی شامل چهار جزء می باشد: حقوق گمرکی، سود بازرگانی، عوارض، مالیات بر ارزش افزوده. بنابراین شرکت های دانش بنیان با توجه به متن ماده 3 قانون، از پرداخت حقوق گمركي، سود بازرگاني و عوارض، معاف هستند ولی باید مالیات بر ارزش افزوده کالای وارداتی را پرداخت نمایند.

•    گرنت توامندسازی چیست؟

حمایت از فعالیت‌های تحقیق و توسعه و تقویت بنیه توسعه فناوری شرکت‌های دانش‌بنیان، خدمت جدیدی با عنوان «کمک‌هزینه تحقیق و توسعه» را به شرکت‌های دانش‌بنیان عرضه می‌کند و در قالب این خدمت، بخشی از هزینه فعالیت‌های تحقیق و توسعه را به طور بلاعوض به شرکت‌های دانش‌بنیان اعطا می نماید.

•    انواع تسهیلات نظام‌وظیفه تخصصی به چه صورت است؟

1- پروژه جایگزین خدمت در صنایع دفاعی و کشوری
2- پروژه جایگزین خدمت در شرکت دانش‌بنیان
3- امریه در شرکت دانش‌بنیان

•    چه قراردادهایی واجد تخفیف یا معافیت از پرداخت حق بیمه قراردادها  می باشند؟

قرارداد خدمات شرکت که توسط کارگروه ارزیابی و تشخیص شرکت ها و موسسات دانش بنیان به عنوان فعالیت دانش بنیانی تایید شود می تواند از این حمایت استفاده کند.

آیا پس از رد شدن می توان مجدد برای دانش بنیانی اقدام کرد؟ خطرات عدم تایید شدن دانش بنیانی

یکی از مهمترین نکاتی که وجود دارد انسجام در مستندات و سناریوی مناسب برای ارائه به کارگزار است. بسیاری از محصولات/خدمات و شرکت ها با وجود دارا بودن از تمام شرایط دانش بنیانی به دلیل عدم رعایت نکات مهم مورد تایید دانش بنیانی قرار نگرفتند. 
بهترین فرصت برای اخذ دانش بنیانی می تواند اولین درخواست باشد. در اولین درخواست باید مستندات بسیار کامل و از آوردن مستندات اضافی خوداری نمود. اگر محصول یا خدمتی رد شود می تواند پس از 90 روز درخواست اعتراض خود را تکمیل و ارسال نماید. ارزیاب در این مرحله دو بخش را مورد ارزیابی قرار می دهد. اولین بخش همانند درخواست ابتدایی است و در بخش دوم باید تغییرات اساسی در طرح متقاضی مشاهده کند. به همین منظور شرکت در گام اعتراض با چالش های جدیدی روبه رو می شود. 

الزامات

- متقاضی دانش بنیانی حتما باید یک شخص حقوقی همانند شرکت یا موسسه خصوصی یا تعاون ثبت شده در اداره کل ثبت شرکت‌های سازمان ثبت اسناد و املاک کشور باشد.
- اخذ دانش بنیانی بر روی محصول یا خدمت شرکت است. محصول باید حداقل در مرحله نمونه آزمایشگاهی با قابلیت بررسی فنی باشد و خدمت باید دارای اسناد فروش باشد.
- باید محصول یا خدمت از نظر فناوری در سطوح بالا و یا متوسط به بالا و متناسب با " فهرست کالا و خدمات دانش بنیان" باشد.

چرا نیاز به مشاور دانش بنیان است؟ آیا مشاوره دانش بنیان شدن لازم است؟

1- ارزیابی و جمع آوری مستندات محصول یا خدمت که در بیشتر موارد برای شرکت ها بعضی از مستندات نیازی به ارائه نیست.
2- شناسایی چالش های محصول یا خدمت که از دید شرکت ها به دلیل ساده بودن دور مانده است.
3- بررسی و ارزیابی الزامات، قوانین، مجوزها، تاییدیه ها و... و در صورت عدم وجود مشاوره در زمینه اخذ آن ها.
4- ایجاد سناریو مناسب برای ارائه و همگام شدن شرکت و تیم کاری با مستندات ارائه شده
5- بهترین نتیجه ارزیابی در اولین درخواست. با توجه به موارد گفته شده در مرحله اعتراض چالش های جدیدی برای شرکت ها به وجود می آید.
6- ایده پردازی و بهبود محصول/خدمت: همانطور که گفته شد برای دانش بنیانی چندین فاکتور نیاز است. بعضی از محصولات و خدمات تمام این فاکتور ها را ندارند و تیم مشاور خبره در زمینه کاری شرکت میتواند محصول یا خدمات را در مسیر فاکتورهای مدنظر پیش ببرد.
7- مشاوره در زمینه اخذ تسهیلات و شرایط آن
8- مشاوره در زمینه توسعه محصول / خدمت دانش بنیان در راستای تمدید دانش بنیانی