راهنمای جامع برنامه‌های پیش‌نیاز (PRPs) ایزو 22002: مقایسه نسخه‌های 2009، 2025 و ISO 22002-100 برای صنعت غذا

در این مقاله خواهید یافت:

• یکپارچه‌سازی PRPs: چگونه ISO 22002-100:2025 PRPs مشترک را از چندین استاندارد بخش‌محور قبلی گرد هم آورده و اجرای آن‌ها را برای سازمان‌های چندبخشی ساده‌سازی می‌کند.

• تحولات کلیدی در بخش‌ها: بررسی به‌روزرسانی‌ها در بخش‌هایی مانند طراحی تأسیسات، مدیریت پسماند، نگهداری تجهیزات، پیشگیری از آلودگی، کنترل آفات، بهداشت پرسنل، انبارداری و حمل و نقل.

• تمرکز جدید بر خطرات: چگونگی پرداختن دقیق‌تر نسخه‌های ۲۰۲۵ به "دفاع غذایی" و معرفی الزامات جدید برای "پیشگیری از کلاهبرداری غذایی"، که نشان‌دهنده رویکردی جامع‌تر و پیشگیرانه‌تر است.

• کاربرد عملی: درک بهتر از چگونگی استفاده از ISO 22002-1:2025 برای تولیدکنندگان مواد غذایی در کنار ISO 22000 و ISO 22002-100.

مقدمه

در دنیای پیچیده و پویای صنعت غذا، اطمینان از ایمنی محصولات غذایی یک اولویت بی‌قید و شرط است. از تولیدکنندگان کوچک محلی گرفته تا غول‌های چند ملیتی، همگی مسئولیت دارند که محصولاتی سالم و ایمن را به دست مصرف‌کنندگان برسانند. این مسئولیت تنها به رعایت قوانین و مقررات دولتی محدود نمی‌شود، بلکه شامل پیاده‌سازی سیستم‌های مدیریت ایمنی مواد غذایی جامع و اثربخش نیز می‌گردد. در قلب این سیستم‌ها، "برنامه‌های پیش‌نیاز" یا به اختصار PRPs (Prerequisite Programs) قرار دارند که بستر و پایه اساسی برای کنترل خطرات ایمنی مواد غذایی را فراهم می‌آورند.

استانداردهای ایزو (International Organization for Standardization) نقش حیاتی در ایجاد یک چارچوب بین‌المللی برای ایمنی مواد غذایی ایفا می‌کنند. خانواده استانداردهای ایزو 22000 که به سیستم‌های مدیریت ایمنی مواد غذایی می‌پردازد، توسط ایزو 22002 پشتیبانی می‌شود که به طور خاص به برنامه‌های پیش‌نیاز اختصاص دارد. هدف این مقاله، ارائه یک تحلیل جامع و فنی از تکامل و تفاوت‌های کلیدی در نسخه‌های مختلف استانداردهای ایزو 22002، به ویژه مقایسه نسخه ISO 22002-1:2009 (برنامه‌های پیش‌نیاز برای تولید مواد غذایی)، با نسخه آینده ISO 22002-1:2025 و استاندارد جدید و جامع‌تر ISO 22002-100:2025 (برنامه‌های پیش‌نیاز برای کل زنجیره تأمین غذا، خوراک و بسته‌بندی) است.

با مطالعه این مقاله، فعالان صنعت غذا، متخصصان تضمین کیفیت، حسابرسان و مشاوران می‌توانند درک عمیق‌تری از الزامات PRPs، اهمیت آن‌ها در کنترل خطرات، و چگونگی همگام‌سازی با جدیدترین نسخه‌های استاندارد ایزو به دست آورند. این دانش برای ارتقای سیستم‌های مدیریت ایمنی مواد غذایی، کاهش ریسک‌های مرتبط با محصولات غذایی و در نهایت، افزایش اعتماد مصرف‌کننده ضروری است. هدف نهایی، ارائه یک راهنمای کاربردی است که به سازمان‌ها کمک کند تا نه تنها الزامات استاندارد را برآورده سازند، بلکه فراتر از آن، یک فرهنگ ایمنی مواد غذایی پایدار و اثربخش را ایجاد کنند.

فصل 1: آشنایی با برنامه‌های پیش‌نیاز (PRPs) و اهمیت آن‌ها در ایمنی مواد غذایی

برنامه‌های پیش‌نیاز یا PRPs، فعالیت‌ها و شرایط اولیه مورد نیاز برای حفظ یک محیط بهداشتی در کل زنجیره غذایی هستند که تولید، نگهداری و عرضه محصولات ایمن برای مصرف انسان را تضمین می‌کنند. این برنامه‌ها ستون فقرات هر سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی (FSMS) بوده و بستر لازم را برای اجرای اثربخش سیستم تجزیه و تحلیل خطر و نقاط کنترل بحرانی (HACCP) فراهم می‌آورند. بدون PRPs قوی، HACCP نمی‌تواند به طور کامل کارایی خود را نشان دهد، چرا که بسیاری از خطرات پایه‌ای ممکن است قبل از ورود به فاز HACCP، از کنترل خارج شوند.

1.1 تعریف و هدف PRPs

• تعریف: PRPs شامل طیف وسیعی از اقدامات کنترلی عمومی هستند که برای مدیریت خطرات اساسی و عملیاتی در سراسر فرآیند تولید مواد غذایی طراحی شده‌اند. این اقدامات نه تنها به ایمنی محصول نهایی کمک می‌کنند، بلکه به پایداری عملیات و حفاظت از سلامت کارکنان نیز می‌پردازند.

• هدف:

  • کنترل خطرات عمومی: مدیریت خطراتی مانند آلودگی فیزیکی، شیمیایی و میکروبی که می‌توانند در هر مرحله از تولید رخ دهند.

  • ایجاد محیط عملیاتی بهداشتی: تضمین تمیزی و بهداشت تأسیسات، تجهیزات، کارکنان و محیط کلی تولید.

  • پشتیبانی از HACCP: ایجاد پیش‌زمینه‌ای که اجازه می‌دهد HACCP بر روی خطرات خاص فرآیند تمرکز کند. با کنترل خطرات اساسی توسط PRPs، نقاط کنترل بحرانی (CCPs) در HACCP کمتر و مدیریت آن‌ها آسان‌تر می‌شود.

  • رعایت الزامات قانونی و مشتری: انطباق با مقررات ملی و بین‌المللی و همچنین انتظارات کیفی مشتریان.

1.2 ارتباط PRPs با HACCP و ISO 22000

• نقش مکمل PRPs و HACCP: HACCP بر شناسایی و کنترل نقاط خاصی در فرآیند تمرکز دارد که در آنجا خطرات ایمنی مواد غذایی به طور بحرانی قابل کنترل هستند. PRPs، در مقابل، به کنترل خطرات گسترده‌تری می‌پردازند که نه به یک نقطه خاص بلکه به کل محیط و فرآیند مربوط می‌شوند. به عنوان مثال، نظافت و بهداشت عمومی (یک PRP) زمینه را برای جلوگیری از رشد میکروبی فراهم می‌کند، در حالی که یک CCP می‌تواند دمای خاص پخت را برای کشتن میکروب‌ها هدف قرار دهد.

• جایگاه PRPs در ISO 22000: استاندارد ISO 22000، که چارچوب کلی سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی را مشخص می‌کند، به صراحت بر لزوم پیاده‌سازی PRPs تأکید دارد. این استاندارد سازمان‌ها را ملزم می‌کند که PRPs مناسب را شناسایی، پیاده‌سازی و نگهداری کنند تا محیطی ایمن برای تولید مواد غذایی فراهم شود. استانداردهای خانواده ISO 22002، جزئیات و الزامات خاص این PRPs را برای بخش‌های مختلف زنجیره غذایی ارائه می‌دهند.

1.3 انواع متداول PRPs

PRPs بسته به نوع صنعت، اندازه سازمان و ماهیت محصولات ممکن است متفاوت باشند، اما برخی از آن‌ها به طور گسترده‌ای در صنعت غذا مشترک هستند:

• ساخت و ساز و چیدمان ساختمان‌ها: طراحی مناسب ساختمان‌ها برای جلوگیری از ورود آفات، تسهیل نظافت و جداسازی مناطق مختلف برای جلوگیری از آلودگی متقابل.

• چیدمان و فضای کاری: طراحی فضای کاری به گونه‌ای که جریان مواد و افراد بهینه باشد و خطر آلودگی متقابل کاهش یابد.

• تأسیسات (آب، هوا، انرژی): اطمینان از کیفیت آب مصرفی، فیلتراسیون هوای ورودی، و تأمین انرژی پایدار.

• مدیریت پسماند: جمع‌آوری، نگهداری و دفع صحیح پسماندها برای جلوگیری از جذب آفات و آلودگی.

• تناسب، نظافت و نگهداری تجهیزات: انتخاب تجهیزات با طراحی بهداشتی، برنامه‌های نظافت و ضدعفونی منظم، و نگهداری پیشگیرانه.

• مدیریت مواد خریداری شده: ارزیابی تأمین‌کنندگان، بازرسی مواد اولیه ورودی و اطمینان از کیفیت و ایمنی آن‌ها.

• جلوگیری از آلودگی متقاطع: جداسازی فیزیکی، زمان‌بندی تولید و روش‌های مناسب برای جلوگیری از انتقال آلودگی‌ها (میکروبی، آلرژن، شیمیایی).

• نظافت و ضدعفونی: برنامه‌های جامع نظافت و ضدعفونی برای سطوح، تجهیزات و محیط.

• کنترل آفات: برنامه‌های شناسایی، پایش و ریشه‌کنی آفات.

• بهداشت پرسنلی و امکانات کارکنان: آموزش بهداشت فردی، دسترسی به امکانات شستشوی دست، پوشاک مناسب و کنترل ورود و خروج.

• محصولات برگشتی/پس‌آیند: مدیریت و استفاده ایمن از محصولات برگشتی یا فرآوری نشده.

• رویه فراخوان محصول: توانایی شناسایی، جداسازی و فراخوان سریع محصولات ناسالم از بازار.

• انبارداری: شرایط مناسب انبارداری برای جلوگیری از فساد و آلودگی محصولات.

• اطلاعات محصول و آگاهی مصرف‌کننده: برچسب‌گذاری صحیح و ارائه اطلاعات لازم به مصرف‌کننده.

• دفاع غذایی، بیوتروریسم و تقلب غذایی: اقدامات امنیتی برای جلوگیری از خرابکاری عمدی و تقلب.

فصل 2: مروری بر استاندارد ISO 22002-1:2009 (نسخه فعلی)

استاندارد ISO/TS 22002-1:2009 با عنوان "برنامه‌های پیش‌نیاز در ایمنی مواد غذایی – بخش 1: تولید مواد غذایی"، از زمان انتشار خود تا به امروز، به عنوان یک راهنمای اساسی و مرجع برای سازمان‌های فعال در بخش تولید مواد غذایی جهت پیاده‌سازی PRPs عمل کرده است. این استاندارد که به صورت یک مشخصه فنی (Technical Specification) منتشر شد، جزئیات لازم را برای ایجاد یک محیط تولید ایمن و بهداشتی ارائه می‌دهد.

2.1 ساختار و دامنه کاربرد

ISO 22002-1:2009 به طور خاص بر "تولید مواد غذایی" تمرکز دارد و طیف وسیعی از عملیات تولیدی، از فرآوری اولیه تا محصولات نهایی بسته‌بندی شده، را پوشش می‌دهد. این استاندارد ساختاری شامل 18 بخش اصلی (که در فایل ارائه شده نیز به آن اشاره شده است) دارد که هر یک به جنبه‌های مختلف PRPs می‌پردازد.

• دامنه کاربرد: این استاندارد برای همه سازمان‌ها، صرف نظر از اندازه و پیچیدگی، که در تولید مواد غذایی دخیل هستند، قابل استفاده است. این شامل تولیدکنندگان گوشت، لبنیات، نان، نوشیدنی‌ها، محصولات کنسروی و غیره می‌شود.

2.2 سرفصل‌های اصلی استاندارد 2009

در ادامه به سرفصل‌های اصلی که در فایل شما نیز به آن‌ها اشاره شده، می‌پردازیم:

1. دامنه کاربرد (Scope): مشخص می‌کند که این استاندارد چه چیزی را پوشش می‌دهد.

2. مراجع الزامی (Normative references): استانداردهای دیگری که برای درک یا اجرای این استاندارد لازم است.

3. اصطلاحات و تعاریف (Terms and definitions): واژگان و اصطلاحات کلیدی مورد استفاده در استاندارد.

4. ساخت و ساز و چیدمان ساختمان‌ها (Construction and layout of buildings): الزامات مربوط به طراحی و ساخت ساختمان‌های تولیدی.

5. چیدمان اماکن و فضای کاری (Layout of premises and workspace): چگونگی چیدمان داخلی برای جلوگیری از آلودگی متقابل.

6. تأسیسات (هوا، آب، انرژی) (Utilities - air, water, energy): الزامات مربوط به کیفیت و تأمین آب، هوا و انرژی.

7. دفع پسماند (Waste disposal): روش‌های صحیح جمع‌آوری و دفع پسماند.

8. مناسب بودن، نظافت و نگهداری تجهیزات (Equipment suitability, cleaning and maintenance): الزامات مربوط به طراحی بهداشتی، نگهداری و نظافت تجهیزات.

9. مدیریت مواد خریداری شده (Management of purchased materials): کنترل کیفیت و ایمنی مواد اولیه و سایر اقلام خریداری شده.

10. اقدامات پیشگیری از آلودگی متقاطع (Measures for prevention of cross-contamination): راهکارها برای جلوگیری از انتقال آلودگی‌ها.

11. نظافت و ضدعفونی (Cleaning and sanitizing): برنامه‌ها و روش‌های نظافت و ضدعفونی.

12. کنترل آفات (Pest control): مدیریت و کنترل آفات در محیط تولید.

13. بهداشت پرسنلی و امکانات کارکنان (Personnel hygiene and employee facilities): الزامات مربوط به بهداشت فردی و تسهیلات کارکنان.

14. فرآوری مجدد (Rework): نحوه مدیریت و استفاده از محصولات برگشتی یا فرآوری نشده.

15. رویه فراخوان محصول (Product recall procedures): آمادگی برای فراخوان محصولات ناسالم.

16. انبارداری (Warehousing): شرایط و الزامات انبارداری.

17. اطلاعات محصول و آگاهی مصرف‌کننده (Product information and consumer awareness): ارائه اطلاعات دقیق و کامل به مصرف‌کننده.

18. دفاع غذایی، بیوتروریسم و تقلب غذایی (Food defence, biovigilance, and bioterrorism): اقدامات امنیتی برای جلوگیری از خرابکاری عمدی.

2.3 نقاط قوت و چالش‌های نسخه 2009

• نقاط قوت:

  • راهنمای جامع: این استاندارد یک راهنمای بسیار مفصل برای PRPs در تولید مواد غذایی ارائه می‌دهد.

  • گسترش پذیرش: به سرعت توسط سازمان‌ها در سراسر جهان پذیرفته شد و به بهبود ایمنی مواد غذایی کمک کرد.

  • پایه و اساس برای سایر استانداردها: به عنوان پایه و اساس برای سایر استانداردهای بخش خاص (مانند ISO 22002-2 برای پذیرایی، ISO 22002-4 برای تولید بسته‌بندی غذایی و غیره) عمل کرد.

• چالش‌ها و نیاز به بازنگری:

  • تمرکز بر تولید: محدودیت دامنه کاربرد به "تولید مواد غذایی" و عدم پوشش جامع کل زنجیره تأمین.

  • تغییرات در صنعت: با گذشت زمان، صنعت غذا با چالش‌های جدیدی مانند تقلب غذایی، دفاع غذایی پیشرفته‌تر و نیاز به یکپارچه‌سازی بیشتر در زنجیره تأمین مواجه شد که در نسخه 2009 به طور کامل پوشش داده نشده بودند.

  • تعدد استانداردهای بخش خاص: وجود چندین استاندارد ISO 22002-x برای بخش‌های مختلف، گاهی اوقات منجر به سردرگمی و عدم یکپارچگی می‌شد.

  • ابهامات در برخی موارد: برخی از بخش‌ها نیاز به توضیح بیشتر یا بازنگری برای وضوح بیشتر داشتند.

این چالش‌ها زمینه را برای بازنگری و توسعه نسخه‌های جدیدتر استاندارد، از جمله ISO 22002-100 و ISO 22002-1:2025، فراهم آورد.

فصل 3: معرفی ISO 22002-100:2025 (استاندارد جامع PRPs)

ISO 22002-100:2025 با عنوان "برنامه‌های پیش‌نیاز در ایمنی مواد غذایی – بخش 100: الزامات برای زنجیره تأمین غذا، خوراک و بسته‌بندی"، نشان‌دهنده یک جهش بزرگ در رویکرد ایزو به PRPs است. این استاندارد که قرار است در سال 2025 منتشر شود، با هدف یکپارچه‌سازی و جامعیت بیشتر، طراحی شده است تا نیازهای کل زنجیره تأمین مواد غذایی، از تولید اولیه تا مصرف نهایی، را پوشش دهد.

3.1 فلسفه و اهداف ISO 22002-100

• یکپارچگی و جامعیت: مهم‌ترین هدف ISO 22002-100، ایجاد یک استاندارد واحد و جامع برای PRPs است که بتواند در بخش‌های مختلف زنجیره تأمین مواد غذایی، از جمله تولید اولیه (کشاورزی)، تولید خوراک دام، تولید مواد غذایی، تولید بسته‌بندی مواد غذایی، حمل و نقل، و انبارداری، اعمال شود. این رویکرد به کاهش نیاز به چندین استاندارد بخش خاص و افزایش سازگاری کمک می‌کند.

• پاسخگویی به چالش‌های جدید: این استاندارد به چالش‌های نوظهور در صنعت غذا مانند تقلب غذایی، دفاع غذایی و مدیریت آلرژن‌ها با دقت بیشتری می‌پردازد.

• ساده‌سازی و وضوح: با جمع‌آوری الزامات مشترک از استانداردهای قبلی (مانند ISO 22002-1, -2, -4, -5, -6 و -7)، این استاندارد به دنبال ساده‌سازی و ارائه یک درک یکپارچه از PRPs است.

3.2 تفاوت‌های کلیدی ISO 22002-100 با ISO 22002-1:2009

بر اساس سند مقایسه‌ای که ارائه داده‌اید، تفاوت‌های عمده‌ای بین این دو استاندارد وجود دارد:

• دامنه کاربرد گسترده‌تر: در حالی که ISO 22002-1:2009 فقط به "تولید مواد غذایی" می‌پردازد، ISO 22002-100:2025 "الزامات برای زنجیره تأمین غذا، خوراک و بسته‌بندی" را پوشش می‌دهد. این یک تغییر اساسی است که امکان استفاده از یک سند واحد را در چندین بخش فراهم می‌کند.

• یکپارچه‌سازی بخش‌های مختلف: ISO 22002-100، PRPs مشترک را از استانداردهای قبلی (مانند ISO 22002-1, -2, -4, -5, -6 و ISO 22002-7 جدید) جمع‌آوری می‌کند. این بدان معناست که بسیاری از جزئیاتی که قبلاً در استانداردهای جداگانه برای بخش‌های خاص آمده بودند، اکنون در یک سند مرکزی گردآوری شده‌اند.

• بازنگری و به‌روزرسانی سرفصل‌ها: بسیاری از بخش‌های استاندارد 2009 بازنویسی یا اصلاح شده‌اند. به عنوان مثال:

  • بخش 7 (مدیریت پسماند) در 2009 در 22002-100 به بخش 8 (مدیریت پسماند، ضایعات غذایی و بازیافت) تغییر کرده و شامل الزامات جدیدی برای سیستم‌های بازیافت و/یا استفاده مجدد از مواد می‌شود.

  • بخش 16 (انبارداری) در 2009 در 22002-100 به بخش 11 (انبارداری، شامل انبارداری و حمل و نقل) تغییر کرده و الزامات جدیدی برای "حمل و نقل" و "ارسال" (Dispatch) اضافه شده است.

  • تقلب غذایی و دفاع غذایی: بخش 16 در 22002-100 (که قبلاً 18 در 2009 بود) به "دفاع غذایی و تقلب غذایی" می‌پردازد و الزامات جدید و قوی‌تری برای محافظت از محصولات در برابر دستکاری عمدی و تقلب اضافه شده است.

  • کنترل آفات: در ISO 22002-100، بخش کنترل آفات (بخش 7) جزئیات بیشتری را در خصوص برنامه‌های کنترل آفات، جلوگیری از دسترسی، پناهگاه و آلودگی، پایش و شناسایی و ریشه‌کنی ارائه می‌دهد.

  • آلرژن‌ها: مدیریت آلرژن‌ها در بخش 12 "اقدامات پیشگیری از آلودگی" (قبلاً بخش 10 در 2009) به طور خاص مورد توجه قرار گرفته و الزامات جدیدی برای محافظت از محصولات در برابر آلودگی متقابل آلرژن‌ها اضافه شده است.

  • حذف و جابجایی بخش‌ها: برخی بخش‌ها مانند "فرآوری مجدد" (Rework) در ISO 22002-100 حذف شده‌اند (یا به صورت "No Section" آمده‌اند) که نشان‌دهنده یک رویکرد متفاوت در مدیریت آن‌ها یا ادغام آن‌ها در سایر بخش‌ها است.

3.3 الزامات و نکات برجسته در ISO 22002-100

• مدیریت پسماند، ضایعات غذایی (FLW) و بازیافت: تأکید بیشتری بر کاهش ضایعات غذایی و روش‌های بازیافت.

• کنترل آلودگی متقاطع: الزامات دقیق‌تر برای جلوگیری از آلودگی‌های میکروبی، آلرژن‌ها و فیزیکی.

• بهداشت کارکنان: الزامات اضافی برای آگاهی پرسنل از خطرات ایمنی مواد غذایی، رفتار مناسب و کنترل اقلام شخصی.

• دفاع غذایی و تقلب غذایی: الزامات جامع برای ارزیابی و کنترل خطرات مربوط به تقلب و خرابکاری عمدی.

• انبارداری و حمل و نقل: الزامات مشخص‌تر برای شرایط انبارداری، حمل و نقل و ارسال محصولات.

• تجهیزات: الزامات اضافی برای استفاده، بازرسی و نگهداری تجهیزات و قابلیت آن‌ها.

• خدمات رفاهی (Utilities): الزامات بازنویسی شده در مورد کیفیت آب، یخ و بخار، هوا و تهویه، هوای فشرده و گازها، و همچنین روشنایی برای تشخیص آلودگی.

فصل 4: معرفی ISO 22002-1:2025 (نسخه به‌روزرسانی شده برای تولید غذا)

علاوه بر ISO 22002-100 که یک استاندارد جامع برای کل زنجیره تأمین است، ایزو همچنین در حال انتشار یک نسخه به‌روزرسانی شده از استاندارد بخش خاص برای تولید مواد غذایی با عنوان ISO 22002-1:2025 است. این استاندارد که قرار است جایگزین ISO 22002-1:2009 شود، به طور خاص برای سازمان‌هایی طراحی شده است که در بخش تولید مواد غذایی فعالیت می‌کنند و نیاز به راهنمایی‌های دقیق‌تر و به‌روزتر برای PRPs خود دارند.

4.1 فلسفه و اهداف ISO 22002-1:2025

• همسویی با ISO 22002-100: هدف اصلی ISO 22002-1:2025 این است که الزامات PRPs برای تولید مواد غذایی را با استاندارد جامع ISO 22002-100:2025 همسو کند. این بدان معناست که بسیاری از الزامات در ISO 22002-1:2025 به سادگی به الزامات ISO 22002-100 ارجاع داده می‌شوند (مانند "الزامات در ISO 22002-100 اعمال خواهد شد").

• پوشش PRPs خاص صنعت: این استاندارد برای پوشش PRPs خاصی که ممکن است در بخش تولید مواد غذایی منحصربه‌فرد باشند و در ISO 22002-100 به طور کلی‌تری به آن‌ها پرداخته شده، طراحی شده است.

• جایگزینی ISO 22002-1:2009: این نسخه جدید به طور رسمی جایگزین ISO 22002-1:2009 می‌شود و سازمان‌های فعال در تولید مواد غذایی را ملزم به انطباق با الزامات جدید می‌کند.

4.2 تفاوت‌های کلیدی ISO 22002-1:2025 با ISO 22002-1:2009

بر اساس سند مقایسه‌ای ارائه شده، تفاوت‌های اصلی ISO 22002-1:2025 با نسخه 2009 به شرح زیر است:

• ارجاع مستقیم به ISO 22002-100: در بسیاری از بخش‌ها، ISO 22002-1:2025 به سادگی بیان می‌کند که "الزامات در ISO 22002-100 اعمال خواهد شد." این نشان می‌دهد که ISO 22002-100 به عنوان سند مرجع اصلی برای بسیاری از PRPs عمومی عمل می‌کند و ISO 22002-1:2025 بر جزئیات خاص‌تر تولید غذا تمرکز خواهد داشت (اگرچه در سند مقایسه این جزئیات در بسیاری موارد هنوز مبهم هستند).

• بازنگری و شماره‌گذاری سرفصل‌ها: برخی از سرفصل‌ها بازنگری شده‌اند و شماره‌گذاری آن‌ها ممکن است تغییر کرده باشد تا با ساختار ISO 22002-100 همسو شود. به عنوان مثال:

  • بخش "فرآوری مجدد" (Rework): در 2009 بخش 14 بود، در 22002-100 حذف شد ("No Section")، اما در 22002-1:2025 مجدداً با شماره 17 و با جزئیات بیشتر به آن پرداخته شده است. این نشان می‌دهد که "فرآوری مجدد" یک PRP مهم و خاص برای بخش تولید مواد غذایی است که نیاز به راهنمایی جداگانه دارد.

  • بخش "اطلاعات محصول و آگاهی مصرف‌کننده": در 2009 بخش 17 بود، در 22002-100 بخش 15 شد، و در 22002-1:2025 نیز بخش 15 است.

  • بخش "دفاع غذایی، بیوتروریسم و تقلب غذایی": در 2009 بخش 18 بود، در 22002-100 به "دفاع غذایی و تقلب غذایی" (بخش 16) تغییر یافت، و در 22002-1:2025 نیز بخش 16 است.

• تمرکز بر جزئیات خاص تولید غذا: اگرچه بسیاری از بخش‌ها به ISO 22002-100 ارجاع می‌دهند، اما انتظار می‌رود که ISO 22002-1:2025 در مواردی که نیاز به راهنمایی‌های دقیق‌تر برای تولید مواد غذایی وجود دارد، جزئیات بیشتری ارائه دهد. به عنوان مثال، در بخش‌هایی مانند "ساخت و ساز و چیدمان ساختمان‌ها" یا "چیدمان اماکن و فضای کاری"، ممکن است الزامات خاصی برای صنایع تولید مواد غذایی وجود داشته باشد که در ISO 22002-100 به صورت عمومی‌تر بیان شده‌اند.

4.3 تأثیر بر سازمان‌های تولیدکننده مواد غذایی

سازمان‌های تولیدکننده مواد غذایی که در حال حاضر با ISO 22002-1:2009 کار می‌کنند، باید خود را برای انطباق با نسخه جدید 2025 آماده کنند. این آمادگی شامل موارد زیر است:

• بازنگری PRPs موجود: مقایسه PRPs فعلی خود با الزامات ISO 22002-1:2025 و ISO 22002-100.

• آموزش کارکنان: آموزش پرسنل در مورد تغییرات و الزامات جدید.

• به‌روزرسانی مستندات: اصلاح و به‌روزرسانی رویه‌ها، دستورالعمل‌ها و سوابق.

• بررسی و تأیید انطباق: اطمینان از اینکه سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی سازمان با الزامات جدید مطابقت دارد.

انتظار می‌رود که ISO 22002-1:2025 به عنوان یک سند مکمل برای ISO 22002-100 عمل کند، که ISO 22002-100 چارچوب کلی PRPs را ارائه می‌دهد و ISO 22002-1:2025 جزئیات خاصی را برای بخش تولید مواد غذایی تکمیل می‌کند.

فصل 5: مقایسه جامع و تحلیل تفاوت‌های کلیدی

این بخش به مقایسه عمیق‌تر و تحلیل تفاوت‌های اصلی بین ISO 22002-1:2009، ISO 22002-100:2025 و ISO 22002-1:2025 می‌پردازد، با تمرکز بر تغییرات عمده و تأثیر آن‌ها بر صنعت غذا. سند مقایسه‌ای که ارائه داده‌اید، پایه و اساس این تحلیل را تشکیل می‌دهد.

5.1 ساختار کلی و تغییرات در شماره‌گذاری بخش‌ها

• 2009 (18 بخش): ISO 22002-1:2009 دارای 18 بخش مجزا بود که هر یک به یک PRP خاص در تولید مواد غذایی می‌پرداخت.

• 22002-100 (16 بخش): ISO 22002-100:2025 به 16 بخش کاهش یافته است. این کاهش تعداد بخش‌ها به دلیل تجمیع و بازنویسی برخی از PRPs در یکدیگر است، با هدف ایجاد یک سند جامع‌تر.

• 22002-1:2025 (17 بخش): ISO 22002-1:2025 دارای 17 بخش است که نشان می‌دهد این استاندارد، با وجود ارجاع به 22002-100، برخی از بخش‌ها را به طور خاص برای تولید مواد غذایی حفظ کرده یا بازگردانده است. (به عنوان مثال، بخش "Rework" که در 22002-100 حذف شده بود، در 22002-1:2025 به عنوان بخش 17 بازگشته است.)

5.2 تحلیل تغییرات در PRPs خاص

در ادامه، به بررسی تفصیلی تغییرات در PRPs کلیدی می‌پردازیم:

5.2.1 بخش 4: ساخت و ساز و چیدمان ساختمان‌ها (Construction and layout of buildings)

• 2009: الزامات عمومی برای ساخت و ساز و چیدمان.

• 22002-100: بازنویسی شده با تأکید بر مرزهای سایت/تأسیسات و محیط اطراف، شامل منابع داخلی و خارجی آلودگی. همچنین به اصول Codex (CXC 1-1969) ارجاع داده شده و تأکید بر اقدامات مؤثر برای محافظت در برابر آلودگی.

• 22002-1:2025: برای مرزهای سایت/تأسیسات و محیط، "الزامات در ISO 22002-100 اعمال خواهد شد." این نشان می‌دهد که تولیدکنندگان مواد غذایی باید به الزامات گسترده‌تر 22002-100 برای این بخش پایبند باشند.

5.2.2 بخش 5: چیدمان و فضای کاری (Layout of premises and workspace)

• 2009: الزامات عمومی برای چیدمان داخلی.

• 22002-100: بازنویسی شده با تأکید بر به حداقل رساندن آلودگی و آلودگی متقابل، متناسب با ریسک آلودگی. الزامات ساختارهای موقت بازنویسی شده و به 5.2 ارجاع داده شده است.

• 22002-1:2025: در بسیاری از موارد "الزامات در ISO 22002-100 اعمال خواهد شد."

5.2.3 بخش 6: تأسیسات (Utilities)

• 2009: هوا، آب، انرژی.

• 22002-100: بازنویسی شده در مورد کیفیت خدمات رفاهی و نیاز به فعالیت‌های نگهداری و سرویس. "آب، یخ و بخار" (6.2) و "هوا و تهویه" (6.3) با الزامات دقیق‌تری برای هوای مورد استفاده در تماس مستقیم با مواد غذایی یا سطوح تماس با غذا. "روشنایی" (6.5) شامل الزامات اضافی برای تشخیص عیوب/آلودگی و بازرسی تجهیزات/تأسیسات. "مواد شیمیایی بویلر" (6.6) در این نسخه حذف شده است.

• 22002-1:2025: تقریباً در تمام زیربخش‌ها "الزامات در ISO 22002-100 اعمال خواهد شد." بخش "مواد شیمیایی بویلر" (6.6) در این نسخه بازگردانده شده است.

5.2.4 بخش 7/8: مدیریت پسماند (Waste management)

• 2009 (بخش 7): دفع پسماند.

• 22002-100 (بخش 8): "مدیریت پسماند، ضایعات غذایی (FLW) و بازیافت." بازنویسی شده با الزامات جدید برای "بازیافت و/یا استفاده مجدد از مواد" (8.2) و تأکید بر طراحی ظروف پسماند برای جلوگیری از هجوم آفات.

• 22002-1:2025 (بخش 8): برای تمام زیربخش‌ها "الزامات در ISO 22002-100 اعمال خواهد شد."

5.2.5 بخش 8/9: مناسب بودن، نظافت و نگهداری تجهیزات (Equipment suitability, cleaning and maintenance)

• 2009 (بخش 8): مناسب بودن، نظافت و نگهداری تجهیزات.

• 22002-100 (بخش 9): "مناسب بودن و نگهداری تجهیزات." شامل الزامات اضافی برای نصب و استفاده از تجهیزات مطابق با شرایط سازنده، و الزامات برای استفاده و بازرسی تجهیزات. "طراحی بهداشتی" و "سطوح تماس با محصول" در 9.1 گنجانده شده‌اند.

• 22002-1:2025 (بخش 9): برای تمام زیربخش‌ها "الزامات در ISO 22002-100 اعمال خواهد شد."

5.2.6 بخش 9/10: مدیریت مواد خریداری شده (Management of purchased materials)

• 2009 (بخش 9): مدیریت مواد خریداری شده.

• 22002-100 (بخش 10): "مدیریت مواد خریداری شده." شامل الزامات جدید برای ثبت سوابق دمایی و به‌روزرسانی الزامات انتخاب و مدیریت تأمین‌کنندگان و مواد ورودی.

• 22002-1:2025 (بخش 10): برای تمام زیربخش‌ها "الزامات در ISO 22002-100 اعمال خواهد شد."

5.2.7 بخش 10/12: اقدامات پیشگیری از آلودگی متقاطع (Measures for prevention of cross-contamination)

• 2009 (بخش 10): اقدامات پیشگیری از آلودگی متقاطع.

• 22002-100 (بخش 12): "اقدامات پیشگیری از آلودگی." بازنویسی شده با تأکید بر عوامل میکروبیولوژیکی و شامل "کنترل آلرژن" (12.3) با الزامات جدید برای محافظت از محصولات در برابر تماس متقاطع آلرژن‌های ناخواسته. "آلودگی شیمیایی" (12.5) به عنوان یک بخش جدید اضافه شده است.

• 22002-1:2025 (بخش 12): برای تمام زیربخش‌ها "الزامات در ISO 22002-100 اعمال خواهد شد."

5.2.8 بخش 11/13: نظافت و ضدعفونی (Cleaning and sanitizing)

• 2009 (بخش 11): نظافت و ضدعفونی.

• 22002-100 (بخش 13): "نظافت و ضدعفونی."