استاندارد حلال HALAL - گواهینامه تولید و عرضه محصولات حلال

در ادیان و باورهای مختلف ممکن است خطوط قرمز خاصی در مورد تغذیه وجود داشته باشد. برخی از مذاهب یا عقاید یک غذا را ترجیح می دهند، در حالی که برخی دیگر به شدت آن را ممنوع می کنند. از نظر دین مبین اسلام این مفاهیم با عناوین حلال و حرام بیان شده است.
حرام غذا یا نوشیدنی است که نباید مصرف کرد و باید از آن پرهیز کرد و معرف غذا یا نوشیدنی حلال است که مناسب تشخیص داده شود.
با توجه به این واقعیت که بیش از یک میلیارد مسلمان در جهان زندگی می کنند،  نیاز به استانداردی برای اطلاع رسانی به این افراد در مورد حلال بودن یا نبودن محصول دارد. ضمناً موضوع غذای حلال فقط از نظر دین اسلام نیست. قبل از قرآن مفهوم غذای حلال نزد اولین مردمان نیز وجود داشته است.

استاندارد حلال - HALAL

پیام یا خواسته های خود را در این قسمت بنویسید. اگر  دقیقا نمی دانید که چه چیزی می خواهید و نیاز به مشاوره دارید، کارشناسان ما با شما تماس خواهند گرفت.

در این مقاله:

  • استاندارد حلال - HALAL
  • چرا باید گواهینامه استاندارد حلال گرفت؟
  • اقلام غذای حلال
  • مناطق غذاهای حلال
  • چگونه گواهی استاندارد حلال بگیریم؟
  • فرایند بررسی و صدور گواهینامه حلال
  • چرا استانداردهای حلال مورد نیاز است؟
  • دستورالعمل های رایج برای سازمان های صدور گواهی حلال در سطح جهانی
  • الزامات حلال برای گوشت، مرغ و سایر گونه های جانوری
  • الزامات حلال مواد بسته بندی
  • الزامات برای برچسب زدن حلال

استاندارد حلال - HALAL

در ادیان و باورهای مختلف ممکن است خطوط قرمز خاصی در مورد تغذیه وجود داشته باشد. برخی از مذاهب یا عقاید یک غذا را ترجیح می دهند، در حالی که برخی دیگر به شدت آن را ممنوع می کنند. از نظر دین مبین اسلام این مفاهیم با عناوین حلال و حرام بیان شده است.
حرام غذا یا نوشیدنی است که نباید مصرف کرد و باید از آن پرهیز کرد و معرف غذا یا نوشیدنی حلال است که مناسب تشخیص داده شود.
با توجه به این واقعیت که بیش از یک میلیارد مسلمان در جهان زندگی می کنند،  نیاز به استانداردی برای اطلاع رسانی به این افراد در مورد حلال بودن یا نبودن محصول دارد. ضمناً موضوع غذای حلال فقط از نظر دین اسلام نیست. قبل از قرآن مفهوم غذای حلال نزد اولین مردمان نیز وجود داشته است.
به طور مثال استانداردهای کوشر که توسط یهودیان با عبارات صریح به کار می رود نیز به این معنا است. غذای حلال در تورات جایگاه مهمی دارد. مهر «تحیر» بر روی مواد غذایی در زمان عثمانی به این معنی بود که مصرف این غذاها ضرری ندارد.
به همین دلایل، استاندارد غذای حلال که برای اولین بار در کشور مالزی مورد استفاده قرار گرفت، در حال رایج شدن است. استانداردهای غذای حلال استانداردهای مورد نیاز برای تهیه یک محصول مطابق با قوانین شرعی در هر مرحله از مزرعه تا سفره مصرف کننده است.
به عبارت دیگر، استانداردهای غذای حلال مراحل تولید مواد غذایی با منشاء حیوانی، گیاهی یا شیمیایی را مطابق با قوانین شرعی اسلام از مواد اولیه، افزودنی ها، مواد کمکی، اجزاء، روش های فرآوری، شرایط بهره برداری و بسته بندی پوشش می دهد.
به غیر از گوشت خوک، دقیقاً مشخص نیست که آیا بسیاری از افزودنی های مورد استفاده در تولید غذا از نظر شرعی حلال هستند یا خیر.
از افزودنی ها برای حفظ قوام، ارزش غذایی، طعم و ظاهر غذاهای بسته بندی شده، ماندگاری طولانی مدت و جلوگیری از خراب شدن آنها استفاده می شود. علاوه بر این، خوردن گوشت حیوانات بریده نشده بر اساس احکام شرعی مشکل دیگری است. 
در نتیجه این نگرانی ها، مردم معتقد معتقد بودند که باید مقررات جدیدی وضع شود تا مشخص شود که آیا غذایی که مصرف می کنند از نظر مذهبی مناسب است یا خیر. استانداردهای غذای حلال از این طریق و برای چنین مسائلی به وجود آمده است.

چرا باید گواهینامه استاندارد حلال گرفت؟

غذاهای حلال نه تنها در داخل کشور مورد استفاده و پذیرش قرار می گیرند، بلکه در سراسر جهان هم برای مصرف کنندگان حلال و هم برای مصرف کنندگان غیر حلال قابل فروش هستند، زیرا غذاهای حلال برای همه افراد قابل استفاده است.
امروزه بازار حلال یک ابزار بازاریابی مهم در سطح بین‌المللی است، به‌ویژه اگر محصولی برای ورود به کشورهای مسلمان باشد. وقتی یک محصول دارای گواهی حلال باشد، مشتریان اصالت بیشتری را جستجو نمی کنند.
گواهی کالای حلال به این معناست که محصول بر اساس شریعت اسلامی تولید و فرآوری شده و عاری از هرگونه محتوای حرام مانند الکل، خون و فرآورده های گوشت خوک باشد.
گواهی حلال بیشتر مربوط به انواع گوشت و نوشیدنی است. ذبح گوشت حلال بر اساس روش اسلامی به صورت مکانیکی یا دستی و به روش ذبیحه ذبح می شود که لازم است در هنگام ذبح کلمه الله گفته شود و حیوان در امتداد مکه قرار داده شود و رگ گردن با چاقوی تیز بریده شود تا حیوان کمترین رنج و درد را متحمل شود.

رعایت استانداردهای حلال
رعایت استانداردهای حلال

اقلام غذای حلال

انواع غذاهای حلال بر اساس استانداردهای حلال عبارتند از:

  • همه انواع گوشت (گوشت و بره) و مرغ ذبیحا باشد.
  • ماهی باید فلس داشته باشد.
  • فقط زبیها بر پایه حیوانی را می توان برای محصولات دیگر مشتق کرد.
  • شیر و تخم مرغ فقط از همه حیوانات حلال باشد.
  • سبزیجات، میوه ها و غلات بدون اثر مسمومیت؛
  • تمام سبزیجات و مشتقات آنها بدون اثر مسمومیت؛
  • بدون الکل در هر درصد؛

مناطق غذاهای حلال

مناطق غذاهای حلال بر اساس این استاندارد عبارتند از:

  • گوشت و مرغ، مخصوصاً در مورد روش ذبح حیوان، و بدون مشتق شده از حیوانات ممنوعه مانند خوک، سگ، شکارچی یا مردار؛
  • لبنیات، محصولات پخته شده، تنقلات، شیرینی جات، غذاهای آماده و سایر غذاهای فرآوری شده
  • نوشیدنی های بدون الکل و سایر مواد مضر یا ممنوع.
  • لوازم آرایشی یا محصولات مراقبت شخصی و بهداشتی

چگونه گواهی استاندارد حلال بگیریم؟

نهادهای اصلی صدور گواهی حلال، شورای جهانی حلال و شورای جهانی غذای حلال هستند. کلیات گواهی حلال یکسان است; با این وجود، تغییرات جزئی در CB های مختلف از جمله BRSM وجود دارد.
مراحل اخذ گواهینامه حلال به شرح زیر است:

  • پر کردن فرم درخواست CB انتخابی شما،
  • ارسال پیشنهاد شما،
  • پذیرش پیشنهاد،
  • تایید محصولات نهایی پیشنهادی
  • برنامه ریزی برای ممیزی
  • ارائه کلیه مدارک مورد نیاز
  • اجرای اقدامات اصلاحی
  • ممیزی موفق نهایی
  • تصمیم کمیته CB
  • موافقت نامه صدور گواهینامه و صدور گواهینامه شما

فرایند بررسی و صدور گواهینامه حلال - HALAL CERTIFICATE

غذای حلال طبق قوانین اسلامی تولید می شود، اما باید با نقاط کنترل بحرانی تجزیه و تحلیل خطر  (HACCP) و شیوه های تولید خوب  (GMP) مطابقت داشته باشد.
سازمان صدور گواهینامه باید صلاحیت فنی برای اطمینان از رعایت الزامات مذهبی و استانداردهای ایمنی مواد غذایی را داشته باشد. هر محصول غذایی می تواند تحت گواهی حلال قرار گیرد، از جمله کمک های پردازش. به عنوان مثال، کربن فعال، که در صنایع غذایی به عنوان یک عامل شفاف کننده استفاده می شود ، منبعی دارد که منحصراً گیاهی نیست، به این معنی که همیشه حلال نیست: بنابراین، گواهی دهنده باید در این زمینه متخصص باشد. فناوری مواد غذایی به منظور انجام یک بررسی صحیح انطباق حلال.
نکته کلیدی در تأیید یک محصول غذایی، اطمینان از مناسب بودن آن برای استاندارد حلال انتخابی، با پیروی از یک مدل مفهومی است که می تواند به عنوان "منبع-ترکیب-تولید" (SCM) تعریف شود، که در شکل 1 نشان داده شده است. طبق این مدل. منبع غذای اصلی باید به وضوح شناسایی شود تا بررسی شود که آیا این منبع غذایی گیاهی، حیوانی، میکروبی، شیمیایی، مصنوعی یا بیوتکنولوژیکی است .
سپس، ترکیب باید در نظر گرفته شود تا بررسی شود که آیا هر یک از مواد حیاتی، افزودنی، کمکی، یا کمک فرآوری دارای گواهی حلال هستند یا خیر.
برای مواد غیر حیاتی، یک بیانیه حلال که توسط تامین کننده/تولیدکننده پر شده است، کافی است، همانطور که در شکل 2 برای مثال برای صنعت پنیر نشان داده شده است.
در نهایت، تأسیسات تولیدی باید بازرسی شوند تا ارزیابی شود که آیا خطوط تولید صرفاً به محصولات حلال اختصاص دارد یا اینکه استفاده از آنها با خطوط غیر تأیید شده مشترک است.
در مورد دوم، بحرانی بودن محصولات غذایی بدون گواهی که خط برای آنها استفاده می شود نیز باید بررسی شود.
به عنوان مثال، روغن زیتون فوق بکر (EVOO) که منحصراً با وسایل مکانیکی، بدون هیچ گونه مداخله شیمیایی، و یا افزودن مواد کمکی پردازش یا مواد نگهدارنده تولید می شود، می تواند "طبیعی حلال" در نظر گرفته شود .
بنابراین، EVOO یک محصول بدون بحران است و خط تولید نیازی به ضدعفونی به روش حلال در طول تولید EVOO ندارد.
 

fig 1
Fig. 1
fig 2
Fig. 2

مدارک مورد نیاز در طول فرآیند صدور گواهی حلال پنیر، با توجه به اهمیت مواد / افزودنی / کمکی. تخمیر و انعقاد آنزیمی هر دو نشان دهنده یک نقطه کنترل بحرانی حلال (حلال CCP) هستند زیرا این مراحل پردازش شامل استفاده از مواد یا مواد کمکی است که برای وضعیت حلال حیاتی در نظر گرفته می شوند.
تمام مواد، افزودنی‌ها و کمک‌های مورد نیاز در هر مرحله فرآوری، در صورت حیاتی بودن (مانند استارترهای میکروبی تجاری، مایه پنیر، رنگ‌ها و لیپاز) یا اگر بحرانی نیستند، باید با یک گواهی حلال همراه شوند. مانند اسیدها و نمکها)
مفاهیم قبلی را می توان در مورد مایه پنیر که در صنایع لبنی برای انعقاد آنزیمی شیر استفاده می شود نیز به کار برد. انعقاد یک مرحله پردازش مرتبط با یک نقطه کنترل بحرانی حلال (حلال CCP) است (شکل 2). مایه پنیر، در واقع، به طور کلی از معده یک حیوان جوان (معمولاً یک گوساله) یا، به عنوان جایگزین، از یک منبع میکروبی به دست می آید.
برای تأیید صحت حلال بودن مایه پنیر، متخصص صنایع غذایی باید منبع آن را بررسی کند.
این بحران همچنان بالاست زیرا مایه پنیر خوک در گذشته در برخی از پنیرها استفاده می شد و امروزه هنوز در تولید پنیر ایتالیایی "  Pecorino di Farindola" استفاده می شود.
علاوه بر این، حتی اگر منبع آن حیوان مجاز باشد، باید ذبح حلال باشد تا قابل قبول باشد.
در همین حال، اگر مایه پنیر از یک منبع میکروبی تهیه شده باشد که از طریق رونویسی ژن های کیموسین گاوی تولید می شود، گواهی کننده حلال باید بستر مورد استفاده برای رشد میکروبی را بررسی کند، زیرا ممکن است حاوی پروتئین یا سایر مواد با منشاء حیوانی باشد.
بستر همچنین باید برای استارترهای تجاری مورد استفاده برای تخمیر حلال CCP  بررسی شود.
بنابراین، تخمیر یکی دیگر از مراحل پردازش مرتبط با CCP حلال است و تولیدکنندگان تجاری اولیه باید دارای گواهی حلال باشند (شکل 2).

چرا استانداردهای حلال مورد نیاز است؟

با افزایش آگاهی مصرف کنندگان مسلمان در سراسر جهان، تقاضا برای غذاهای حلال اصیل افزایش می یابد. علاوه بر گوشت، چندین موضوع دیگر در مورد غذا اخیراً مورد توجه قرار گرفته است.
مواد غذایی مانند طعم‌ها، روغن‌ها، آنزیم‌های موجود در پنیر، و انواع دیگر مشتقات به‌علاوه فناوری‌های جدید مورد استفاده در پردازش مواد غذایی، تصویر را پیچیده‌تر کرده است.
الکل و مشتقات گوشت خوک را می توان در انواع محصولاتی که نیاز به شناسایی و اجتناب از آن دارند تا محصولات غذایی حلال تلقی شوند، گنجانده شود.
ایجاد و اتخاذ رویه های حلال در فرآوری کالاهای مصرفی و غیر مصرفی برای مصرف کنندگان و تولیدکنندگان اهمیت یافته است.

halal food
Halal Food

دستورالعمل های رایج برای سازمان های صدور گواهی حلال در سطح جهانی

شاید مهمترین نکته از دیدگاه یک سازمان ناظر یا گواهی دهنده حلال این باشد که باید افسران یا کارکنانی داشته باشند که طبق اصول شرعی تحصیلات و تجربه در ذبح حیوانات و پرندگان داشته باشند. این کارمندان باید مسلمان باشند.
سازمان های تأیید کننده مواد تشکیل دهنده غذایی و محصولات غیرغذایی باید افسرانی را استخدام کنند که دانش روزآمدی در زمینه علوم و فناوری غذایی، نظارت بر فرآوری مواد غذایی و مشتقات محصول داشته باشند.
این افسران قادر خواهند بود به طور مؤثری در مورد موضوعاتی که مسلمانان آن را حساس می‌دانند، بر تولیدکنندگان مواد غذایی نظارت کرده و با آنها ارتباط برقرار کنند.
شرکت هایی که به دنبال گواهی حلال هستند باید سازمان های صدور گواهی حلال را به عنوان شرکای تجاری در نظر بگیرند زیرا آنها هستند که در ذبح حلال، تولید، کنترل کیفیت، سیستم های جریان محصول، بهداشت، بهداشت، بسته بندی، برچسب گذاری، حمل و نقل و ذخیره سازی برای همه به آنها مشاوره و کمک خواهند کرد. محصولات حلال
همچنین سازمان صدور گواهینامه حلال نیاز به داشتن مشاورین مذهبی دارد که در امور مربوط به مراحل صحیح ذبح و تایید مواد تشکیل دهنده از نظر شرعی مشاوره دهند. مشاوران دینی باید از دانش علمی و فناوری کمک کنند تا بتوانند نظرات صحیح و رهنمودهای خاصی ارائه دهند.
سازمان گواهی‌دهنده حلال باید حساب دقیق و داده‌های مربوط به رویه‌های تولید از جمله دریافت و ذخیره‌سازی مواد اولیه، فرآوری، بسته‌بندی، برچسب‌گذاری، حمل و نقل و ذخیره‌سازی محصولات نهایی را حفظ کند. سوابق باید در مورد ممیزی های حلال و یافته های بازرس حلال در طول بازدید وی از کارخانه تولید نگهداری شود.
بازرسان و ناظران باید بر استفاده از نام سازمان خود و نمادهای حلال مربوطه کنترل داشته باشند.
اگر سازمان گواهی‌دهنده صدور گواهینامه حلال کارخانه یا محصولی را متوقف کند، سازمان باید مجوز حق کارخانه برای استفاده از نام و/یا نماد سازمان صدور گواهی بر روی آن محصولات را لغو کند. مصرف کنندگان نیز باید از این تغییر در نظارت و صدور گواهینامه حلال مطلع شوند.
گواهی‌دهنده‌های حلال نیز باید به آخرین مقررات در کشورهای صادرکننده و واردکننده توجه داشته باشند زیرا اطلاعات تأثیر مستقیمی بر تجارت تولیدکنندگان مواد غذایی خواهد داشت.

الزامات حلال برای گوشت، مرغ و سایر گونه های جانوری

الزامات گوشت، مرغ و سایر گونه های جانوری در استاندارد حلال عبارتند از:

حیوانات زمینی / پرندگان

گونه های قابل قبول در میان جانوران خشکی شامل گاو، بره، بز، گاومیش، آهو و شتر است. مرغ، بوقلمون، کبوتر، شترمرغ، غاز، قو، اردک و موارد مشابه پرندگان قابل قبولی هستند.
حیوانات و پرندگان قابل قبول نیز باید در زمان ذبح زنده و سالم باشند.
گونه های غیرقابل قبول شامل خوکی است که تمام گوشت خوک و محصولات خوک از آن تولید می شود.
خوک ها حرام محسوب می شوند و برای مصرف مسلمانان مناسب نیستند.
سایر حیوانات غیرقابل قبول شامل جانوران یا پرندگان شکاری با چنگال، نیش یا عاج مانند شیر، گرگ، سگ، گربه، ببر، شغال، میمون، فیل، شاهین، عقاب، کرکس، کلاغ، جغد و غیره است. کثیف یا خطرناک نیز حرام هستند مانند الاغ اهلی، موش، موش، مار سمی، عقرب، عنکبوت، شپش و غیره.
شیر و تخم مرغ گونه های ممنوعه نیز برای مصرف ممنوع است.

  • حیوانات آبزی

به طور کلی، تمام ماهی ها و غذاهای دریایی بدون نیاز به ذبح حلال محسوب می شوند.
گونه هایی که سمی، مسموم کننده یا خطرناک برای سلامتی انسان هستند، مستثنی هستند.

  • ذبح کنندگان و سرپرستان

ذبح کنندگان و ناظران باید مسلمانان عاقل باشند که قوانین و شرایط ذبح در اسلام را درک کنند.
آنها باید در زمینه ذبح حلال آموزش ببینند و توسط سازمان گواهی دهنده تایید شوند.
تعداد کافی ذبح و سرپرست باید در کشتارگاه ها و کارخانه های فرآوری گوشت به کار گرفته شود و توصیه می شود که این کارکنان توسط سازمان صدور گواهی حلال به کار گرفته شوند.

  • ابزار کشتار

ابزار ذبح باید یک ابزار تیز و تک لبه باشد که با لبه خود برش دهد نه وزنش، مانند چاقو، شمشیر، تیغه های ثابت و غیره.

  • روش های ذبح

ذبح دستی: در این روش، حیوانات یا پرندگان توسط ابزاری که مستقیماً در دست ذبح کننده است، ذبح می شوند. ذبح کننده باید مسلمانی باشد که به خوبی آموزش دیده و از رفاه حیوانات آگاهی داشته باشد تا هیچ گونه درد و رنجی برای حیوان ایجاد نکند.
فرد باید آنقدر قوی باشد که مسئولیت های مربوط به کشتار را به عهده بگیرد.
کشتار مکانیکی: در حال حاضر بسیاری از کشورهای مسلمان، طیور ذبح مکانیکی را می پذیرند.
با این وجود، در جایی که از ذبح مکانیکی استفاده می شود، روند ذبح باید توسط تعداد کافی از مسلمانان کنترل شود. شرایط زیر باید رعایت شود:

  1. چاقوی مکانیکی باید یک تیغه تیز باشد که در قسمت جلویی گردن پرنده بریدگی تیز ایجاد کند.
  2. برش پشتی ممنوع است.
  3. چنین مکانیزم هایی باید به طور موثر کشتی های مورد نیاز را قطع کنند. مری، نای و دو رگ خونی اصلی در گردن.
  4. هر پرنده ای که چاقوی مکانیکی را از دست بدهد باید با دست ذبح شود.
  5. علائم تشنج در پرندگان پس از کشتار وجود داشته باشد.

خیره کننده: در حالی که حیرت آور است، تا زمانی که حیوان/ پرنده در اثر خیره شدن فوراً نمرده، جایز است.
خيره كردن حيوانات و پرندگان در صورت لزوم بايد با استفاده از روش خيره كننده با قدرت معين مورد تاييد بهداشتي و مراجع اسلامي انجام شود.

حلال
استاندارد جهانی حلال

الزامات حلال مواد بسته بندی

مواد بسته بندی ممکن است در وضعیت حلال خود مشکوک باشند.
ظروف پلاستیکی مواد غذایی منجمد ممکن است قابل قبول به نظر برسد اما منبع برخی از مواد پلاستیکی ممکن است تمیز نباشد.
در بسیاری از موارد، استئارات با منشاء حیوانی ممکن است در تولید آنها استفاده شود.
قوطی های فلزی نیز مشکوک هستند و برخی از آنها ممکن است از روغن برای تولید قوطی استفاده کنند.
چنین روغن هایی باید از منابع حلال گرفته شوند. بسته بندی یا مواد کنسرو نباید حاوی مواد نجس، سمی یا مضر باشد.

الزامات برای برچسب زدن حلال

سازمان صدور گواهی حلال باید با پردازشگر توافق نامه کتبی داشته باشد که نشان دهد لیبل های چاپی و مواد بسته بندی که به پردازنده عرضه می شود مورد تایید سازمان گواهی کننده است.
شرکتی تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند از نام و یا نماد سازمان گواهی‌دهنده بر روی بسته‌های خود به‌عنوان حلال تأیید شده استفاده کند، مگر اینکه تأییدیه کتبی سازمان را داشته باشد.
استفاده از کلیه آرم ها، نمادها و تمبرهای حلال باید تحت کنترل سازمان گواهی دهنده باشد.
اطلاعات بسته‌ها یا ظروف غذای حلال باید شامل نام یا نماد سازمان گواهی‌دهنده، نام محصول، فهرست مواد تشکیل دهنده، وزن، تاریخ تولید و کدهای ویژه برای ردیابی محصولات باشد.
 

سوالات متداول استاندارد حلال HALAL - گواهینامه تولید و عرضه محصولات حلال

به طور خاص، برای فرآورده های گوشتی حلال گواهی می دهد که حیوانات در یک برش ذبح شده اند، کاملاً خون ریزی شده اند و گوشت آنها با حیواناتی که در موارد دیگر ذبح شده اند و به ویژه با گوشت خوک تماس نداشته است.
هنگامی که در حال خرید غذا هستید، به دنبال محصولاتی باشید که توسط یک سازمان اسلامی معتبر تأیید شده است. برای دریافت برچسب یا مهر تایید از یک سازمان اسلامی مانند گروه مصرف کنندگان مسلمان برای محصولات غذایی (MCGFP) یا شورای اسلامی غذا و تغذیه آمریکا (IFANCA) به بسته بندی نگاه کنید.
شرکت های برتر فعال در صنعت جهانی غذای حلال:
QL Foods Sdn Bhd.
شرکت غذایی الاسلامی.
گروه داغنگ حلال.
جاده زعفران.
کاوان فود برهاد.
گوشت جانان محدود.
Prima Agri-Products Sdn Bhd.
کارگیل
از نظر شرع، همه غذاها حلال یا حلال شمرده می شود، به جز گوشت خوک و فرآورده های جانبی آن، حیواناتی که قبل از ذبح به درستی ذبح شده یا مرده اند، حیواناتی که به نام خدا ذبح شده اند، حیوانات گوشتخوار، پرندگان شکاری، حیوانات بدون گوش خارجی (برخی پرندگان و خزندگان)، خون، ...
افزودن دیدگاه جدید

Restricted HTML

  • تگ‌های HTML مجاز: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.